78. ชายาย ชยํ ปติมฺหิ

ปติมฺหิ ปเร ชายาย ชยํ โหติฯ ชายา จ ปติ จ ชยมฺปตโยฯ ชานิปตีติ ปกตนฺตเรน สิทฺธํ, ชานิ จ ปติ จ ชานิปติฯ เอวํ ชมฺปติ ทมฺปตีติฯ

กฺวจิ อปฺปสรํ ปุพฺพํ นิปตติ, ยถา-จนฺโท จ สูริโย จ จนฺทสูริยา, นิคมา จ ชนปทา จ นิคมชนปทาฯ เอวํ สุราสุรครุฑมนุชภุชคคนฺธพฺพาฯ

กฺวจิ อิวณฺณุ+วณฺณนฺตานํ ปุพฺพนิปาโต, ยถา-อคฺคิธุมา, คติพุทฺธิภุชปฐหรกรสยา, ธาตุลิงฺคานิฯ

กฺวจิ สราทิอการนฺตํ ปุพฺพํ นิปตติ, ยถา-อตฺถธมฺมา, อตฺถสทฺทา, สทฺทตฺถา วาฯ

อญฺญมญฺญสาเปกฺขานเมว ติโรหิตาวยวเภโท สมุทายปธาโน สมาหาโร, ยถา-ฉตฺตญฺจ อุปาหนา จ ฉตฺตุปาหนํฯ

20. สมาหาเร นปุํสกนฺติ

สมาหาเร สพฺพตฺถ นปุํสกลิงฺคํ ภวติ, สมาหารสฺเส+กตฺตา เอกวจนเมวฯ

23. สฺยาทีสุ รสฺโสติ

นปุํสเก วตฺตมานสฺส สฺยาทีสุ รสฺโสฯ โภ ฉตฺตุปาหน, ฉตฺตุปาหนํ, ฉตฺตุปาหเนน อิจฺจาทิฯ

เต จ สมาหาริตรีตรโยคา พหุลํวิธานา นิยตวิสยาเยว โหนฺติ, ตตฺรา+ยํ วิสยวิภาโค-นิรุตฺติปิฏกาคโต-ปาณิ+ตูริย+โยคฺค+เสนงฺคานํ, นิจฺจเวรีนํ, สงฺขฺยาปริมาณสญฺญานํ, ขุทฺทชนฺตุกานํ, ปจนจณฺฑาลานํ, จรณสาธารณานํ, เอกชฺฌายนปาวจนานํ, ลิงฺควิเสสานํ, วิวิธวิรุทฺธานํ, ทิสานํ, นทีนญฺจ นิจฺจสมาหาเรกตฺถํ ภวติฯ

ปาณงฺคานํ-จกฺขุ จ โสตญฺจ จกฺขุโสตํ, มุขญฺจ นาสิกา จ มุขนาสิกํ, ‘‘สฺยาทีสุ รสฺโส’’ติ นปุํสเก วตฺตมานสฺส รสฺโสฯ หนุ จ คีวา จ หนุคีวํ, กณฺณา จ นาสา จ กณฺณนาสํ, ปาณิ จ ปาโท จ ปาณิปาทํ, ฉวิ จ มํสญฺจ โลหิตญฺจ ฉวิมํสโลหิตํ, นามญฺจ รูปญฺจ นามรูปํ, ชรา จ มรณญฺจ ชรามรณํฯ

ตูริยงฺคานํ-อลโส จ ตาลมฺพโร จ อลสตาลมฺพรํ, มุรโช จ โคมุโข จ มุรชโคมุขํ, สํโข จ ปณโว จ เทณฺฑิโม จ, สํขา จ ปณวา จ เทณฺฑิมา จาติ วา สํขปณวเทณฺฑิมํ, ปณวาทโย ทฺเวปิ เภริวิเสสา, มทฺทวิโก จ ปาณวิโก จ มทฺทวิกปาณวิกํ, คีตญฺจ วาทิตญฺจ คีตวาทิตํ, สมฺมญฺจ ตาฬญฺจ สมฺมตาฬํ, สมฺมํติ กํสตาลํ, ตาฬํติ หตฺถตาฬํฯ

โยคฺคงฺคานํ-ผาโล จ ปาจนญฺจ ผาลปาจนํ, ยุคญฺจ นงฺคลญฺจ ยุคนงฺคลํฯ

เสนงฺคานํ-หตฺถิโน จ อสฺสา จ หตฺถิอสฺสํ, รถา จ ปตฺติกา จ รถปตฺติกํ, อสิ จ สตฺติ จ โตมรญฺจ ปิณฺฑญฺจ อสิสตฺติโตมรปิณฺฑํ, อสิ จ จมฺมญฺจ อสิจมฺมํ, จมฺมนฺติ สรวารณ-ผลกํ ฯ ธนุ จ กลาโป จ ธนุกลาปํ, กลาโป=ตุณีรํฯ ปหรณญฺจ อาวรณญฺจ ปหรณาวรณํฯ

นิจฺจเวรีนํ-อหิ จ นกุโล จ, อหี จ นกุลา จาติ วา อหินกุลํฯ เอวํ พิฬารมูสิกํ, อนฺตสฺส รสฺสตฺตํฯ กาโกลุกํ, สปฺปมณฺฑูกํ, ครุฬสปฺปํ, นาคสุปณฺณํฯ

สงฺขฺยาปริมาณสญฺญานํ-เอกกญฺจ ทุกญฺจ เอกกทุกํฯ เอวํ, ทุกติกํ, ติกจตุกฺกํ, จตุกฺกปญฺจกํฯ ทสกญฺจ เอกาทสกญฺจ ทเสกาทสกํ, ‘‘ติตาลีส’’ อิติ จก-ภาคโลปนิทฺเทเสน กการสฺส โลโปฯ

ขุทฺทชนฺตุกานํ-กีฏา จ ปฏงฺคา จ กีฏปฏงฺคํ, กีฏา=กปาลปิฏฺฐิกปาณาฯ เอวํ กุนฺถกิปิลฺลิกํ, ฑํสา จ มกสา จ ฑํสมกสํ, มกฺขิกา จ กิปิลฺลิกา จ มกฺขิกกิปิลฺลิกํ, กีฏา จ สริํสปา จ กีฏสริํสปํฯ ตตฺถ กุนฺถา=สุขุมกิปิลฺลิกาฯ

ขุทฺทชนฺตุ อนฏฺฐี วา, อถ โข ขุทฺทโกปิ วา;

สตํ วา ปสโต เยสํ, เกจิ อานตุลา อิติฯ

ปจนจณฺฑาลานํ-โอรพฺภิกา จ สูกริกา จ โอรพฺภิกสูกริกํ, เอวํ สากุนฺติกมาควิกํฯ สปาโก จ จณฺฑาโล จ สปากจณฺฑาลํ, ปุกฺกุสฉวฑาหกํ, เวนรถการํ, ตตฺถ เวนา=ตจฺฉกา, รถการา=จมฺมการาฯ

จรณสาธารณานํ-อติโส จ ภารทฺวาโช จ อติสภารทฺวาชํ, กฏฺโฐ จ กปาโล จ กฏฺฐกปาลํ, สีลญฺจ ปญฺญาณญฺจ สีลปญฺญาณํ, สมโถ จ วิปสฺสนา จ สมถวิปสฺสนํ, วิชฺชา จ จรณญฺจ วิชฺชาจรณํ, เอวํ นามรูปํ, หิโรตฺตปฺปํ, สติสมฺป-ชญฺญํ , โลภโมหํ, โทสโมหํ, อหิริกาโนตฺตปฺปํ, ถินมิทฺธํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจ+มิจฺจาทิฯ

เอกชฺฌายนปาวจนานํ-ทีโฆ จ มชฺฌิโม จ ทีฆมชฺฌิมํ, เอวํ เอกุตฺตร สํยุตฺตกํ, ขนฺธกวิภงฺคํฯ

ลิงฺควิเสสานํ-อิตฺถี จ ปุมา จ อิตฺถิปุมํ, ทาสี จ ทาโส จ ทาสิทาสํ, จีวรญฺจ ปิณฺฑปาโต จ เสนาสนญฺจ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร จ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, ติณญฺจ กฏฺโฐ จ สาขา จ ปลาสญฺจ ติณกฏฺฐสาขาปลาสํฯ ‘‘ลาภี โหติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ’’ติปิ ทิสฺสติฯ

วิวิธวิรุทฺธานํ-กุสลญฺจ อกุสลญฺจ กุสลากุสลํ, เอวํ สาวชฺชานวชฺชํ, หีนปณีตํ, กณฺหสุกฺกํ, เฉกปาปกํ, สุขทุกฺขํ, อธมุตฺตมํ, ปฏิฆานุนยํ, ฉายาตปํ, อาโลกนฺธการํฯ รตฺติญฺจ ทิวา จ รตฺตินฺทิวํ, ‘‘รตฺตินฺทิวทารควจตุรสฺสา’’ติ อปจฺจเย กเต นุมอาคโมฯ อโห จ รตฺติ จ อโหรตฺตํ, ‘‘ทีฆา+โหวสฺเสกเทเสหิ จ รตฺยา’’ติ อปจฺจเย กเต ‘‘มนาทฺยาปาทีน+โม มเย เจ’’ติ โอกาโรฯ

ทิสานํ-ปุพฺพา จ อปรา จ ปุพฺพาปรํ, เอวํ ปุรตฺถิมปจฺฉิมํ, ทกฺขิณุตฺตรํ, ปุพฺพทกฺขิณํ, ปุพฺพุตฺตรํ, อปรทกฺขิณํ, อปรุตฺตรํฯ

นทีนํ-คงฺคา จ ยมุนา จ คงฺคายมุนํ, เอวํ มหีสรภูฯ

ติณ+รุกฺข+ปสุ+สกุณ+ธน+ขญฺญ+พฺยญฺชน+ชนปทานํ วาฯ ติณวิเสสานํ-อุสีรานิ จ พีรณานิ จ อุสีรพีรณํ อุสีรพีรณานิ วาฯ เอวํ มุญฺชปพฺพชํ มุญฺชปพฺพชานิ วา, กาสกุสํ กาสกุสา วาฯ

รุกฺขวิเสสานํ-อสฺสตฺถา จ กปิฏฺฐา จ อสฺสตฺถกปิฏฺฐํ อสฺสตฺถกปิฏฺฐา วา, เอวํ อมฺพปนสํ อมฺพปนสา, ขทิรปลาสํ ขทิรปลาสา, ธวาสฺสกณฺณํ ธวาสฺสกณฺณา, ปิลกฺขนิคฺโรธํ ปิลกฺขนิคฺโรธา, สากสาลํ สากสาลาฯ

ปสุวิเสสานํ-คชา จ ควชา จ คชควชํ คชควชา วา, อชา จ เอฬกา จ อเชฬกํ อเชฬกา, หตฺถี จ คาโว จ อสฺสา จ วฬวา จ หตฺถีควสฺสวฬวํ หตฺถีควสฺสวฬวา, รสฺสตฺตํฯ เอวํ โคมหิสํ โคมหิสา, เอเณยฺยวราหํ เอเณยฺยวราหา, สีหพฺยคฺฆตรจฺฉํ สีหพฺยคฺฆตรจฺฉา, กุกฺกุฏสูกรํ กุกฺกุฏสูกรา, เอเณยฺยโคมหิสํ เอเณยฺยโคมหิสาฯ

สกุณวิเสสานํ-หํสา จ พกา จ หํสพกํ หํสพกาฯ เอวํ การณฺฑวจกฺกวากํ การณฺฑวจกฺกวากา, มยูรโกญฺจํ มยูรโกญฺจา, สุกสาลิกํ สุกสาลิกา, พกพลากํ พกพลากาฯ

ธนานํ-หิรญฺญญฺจ สุวณฺณญฺจ หิรญฺญสุวณฺณํ หิรญฺญสุวณฺณานิฯ เอวํ ชาตรูปรชตํ ชาตรูปรชตานิ, มณิสงฺขมุตฺตเวฬุริยํ มณิสงฺขมุตฺตเวฬุริยาฯ

ธญฺญานํ-สาลี จ ยวา จ สาลิยวํ สาลิยวา วาฯ เอวํ ติลมุคฺคมาสํ ติลมุคฺคมาสานิ, นิปฺปาวกุลตฺถํ นิปฺปาวกุลตฺถาฯ

พฺยญฺชนานํ-สาโก จ สุวา จ สากสุวํ สากสุวาฯ เอวํ คพฺยมาหิสํ คพฺยมาหิสา, เอเณยฺยวราหํ เอเณย, วราหาฯ มิคมยูรํ มิคมยูราฯ

ชนปทานํ-กาสิ จ โกสลา จ กาสิโกสลํ กาสิโกสลา, วชฺชี จ มลฺลา จ วชฺชิมลฺลํ วชฺชิมลฺลา, องฺคา จ มคธา จ องฺคมคธํ องฺคมคธา, เอวํ เจติวํสํ เจติวํสา, มจฺฉสูรเสนํ มจฺฉสูรเสนา, กุรุปญฺจาลํ กุรุปญฺจาลาฯ นามญฺจ รูปญฺจ นามรูปญฺจ นามรูปนามรูปนฺติ จตุเรกปญฺจโวการวเสน วตฺตพฺเพ พหุลาธิการา สรูเปกเสสํ กตฺวา นามรูปนฺติ วุตฺตํฯ

เอตสฺมิํ เอกตฺถีภาวกณฺเฑ ยํ วุตฺตํ ปุพฺพํ, ตเทว ปุพฺพํ นิปตติ, กมาติกฺกเม ปโยชนสฺสา+ภาวาฯ กฺวจิ วิปลฺลาโสปิ โหติ, พหุลาธิการโต, ทนฺตานํ ราชา ราชทนฺโตฯ จตฺเถ สมาหาเร ‘‘สภาปริสายา’’ติ ญาปกา กฺวจิ นปุํสกลิงฺคํ น ภวติ, อาธิปจฺจญฺจ ปริวาโร จ อาธิปจฺจปริวาโรฯ เอวํ ฉนฺทปาริสุทฺธิ, ปฏิสนฺธิปวตฺติยํฯ

40. สมาสนฺตฺว

อุปริ อย+มธิกรียติฯ

41. ปาปาทีหิ ภูมิยา

ปาปาทีหิ ปรา ยา ภูมิ, ตสฺสา สมาสนฺโต อ โหติฯ ปาปา ภูมิ ยสฺมินฺติ ปาปภูมํ, ชาติยา อุปลกฺขิตา ภูมิ ชาติภูมํฯ

42. สํขฺยาหิติ

สํขฺยาหิ ปราย ภูมิยา อ โหติฯ ทฺเว ภูมิโย อสฺส ทฺวิภูมํฯ เอวํ ติภูมํฯ

43. นทีโคธาวรีนํ

สํขฺยาหิ ปราสํ นทีโคธาวรีนํ สมาสนฺโต อ โหติฯ ปญฺจนฺนํ นทีนํ สมาหาโร ปญฺจนทํฯ เอวํ สตฺตโคธาวรํฯ